Zanim dziecko nauczy się mówić, co czuje, często w trudnych sytuacjach słyszy że, „chłopaki nie płaczą”, „lepiej się śmiać niż płakać”, „inni mają gorzej”. W takich sytuacjach często reaguje lękiem, wstydem, co w efekcie prowadzi do tłumienia bądź przemieszczenia na inne niekontrolowane reakcje. Nakazy i zakazy w kierunku przeżywania uczuć, postawy odrzucające dziecko, kierują w stronę ucieczki przed przeżywaniem, w kierunku „nie czuć”.
W zależności od temperamentu dziecko ma emocjonalność mocniejszą lub spokojniejszą. Jednak to, jak będzie sobie radziło z napięciem i optymalnym korzystaniem z tego narzędzia, zależy od otoczenia, głównie opiekunów i tego, jak będą oni reagować i uczyć dziecko akceptacji i świadomości emocji.
Jak prawidłowo wspierać dzieci w lepszym rozumieniu siebie? Jakich technik rozwijających inteligencję emocjonalną używać w trudnych sytuacjach? Jak pomóc dziecku radzić sobie z trudnymi uczuciami takimi jak złość, smutek, lęk i strach? Jak rozmawiać o emocjach? Jakie są podstawowe strategie nakierowane na rozwijanie regulacji emocji u dzieci o zaburzonym rozwoju?
Coraz częściej w grupie dochodzi do sytuacji, gdy 5-letni Jaś gryzie, uderza i ciągnie za włosy swojego kolegę - Stasia. Już dwa razy zdarzyło się też, że kopnął nauczycielkę wychowania przedszkolnego np. w sytuacji gdy nie pozwoliła mu robić tego, co chciał. Pojawiły się głosy ze strony rodziców Stasia i innych nauczycieli, żeby przenieść Jasia do innej placówki, a jego rodzice zostali okrzyknięci nieudolnymi wychowawczo.
Czujesz, że przyczyna reakcji dziecka leży zupełnie gdzie indziej, a społeczność przedszkolna jest jej odbiorcami, bo dziecko nie umie sobie poradzić z sytuacją. Nie wiesz czy to złość, frustracja, czy niepewność. Ucząc reagowania na problemy i reagując na zachowanie dziecka staramy się unikać sugerowania, że to „złość jest wszystkiemu winna”. Dziecko ufa nam najbardziej i dzieli się swoim zachowaniem, komunikuje swoje trudności, mając nadzieję, że otrzyma pomoc. Zamiast krzyczeć, by natychmiast przestało i straszyć karami, próbujesz znaleźć inne rozwiązanie. Warto w takim przypadku sięgnąć po rozwiązania z psychologii rozwojowej.
Pracujesz z dzieckiem z zaburzeniami ze spektrum autyzmu. Widzisz, że dziecko nie jest w stanie rozpoznać emocji innych osób w codziennych sytuacjach, mimo dobrych umiejętności rozpoznawania emocji na obrazkach. Starsze dzieci z podobnymi problemami często sygnalizują, że nie wiedzą, co czują inni, bo „ludzie to źle pokazują”.
Trudno się z tym nie zgodzić, ponieważ reakcje innych osób rzadko kiedy przypominają te prezentowane na materiale zdjęciowym czy obrazkowym, a większość emocji w codziennych sytuacjach wyrażana jest w sposób zróżnicowany, m.in. w zależności od wieku, płci osoby, sytuacji, otaczających nas osób itp. Reakcje emocjonalne nie są więc zawsze takie same i nie podlegają prawom logiki. Dla osób ze spektrum autyzmu, które poszukują jasnych zasad, wyzwaniem bywa zarówno rozpoznanie reakcji emocjonalnych (u siebie i innych osób), identyfikowanie ich przyczyn, jak i decydowanie, w jaki sposób zareagować na daną sytuację.
Z przyczyn losowych musieliście odwołać wizytę u kolegi dziecka. Przekazujesz tę informację dziecku, widzisz jak jego ręce zaciskają się w pięści, serce szybciej bije… W ciągu kilku sekund dochodzi do wybuchu, dziecko krzyczy, nie możesz go uspokoić, wygląda to tak jakby zupełnie straciło kontrolę nad swoim zachowaniem.
Gdy dziecko przeżywa silne emocje, jego zachowanie jest podyktowane działaniem niższych struktur mózgu – to tzw. mózg gadzi i ssaczy, czyli parter mózgu. Wyższe partie mózgu, np. kora przedczołowa, są wówczas wyłączone. Kora przedczołowa nazywana jest piętrem mózgu i odpowiada między innymi za procesy regulacji emocji, hamowanie, kompetencje społeczno-emocjonalne, planowanie, przewidywanie, refleksję i autorefleksję. Ta część mózgu dojrzewa bardzo powoli do ok. 25 roku życia. Dzieci nie mają więc jeszcze rozwiniętych struktur, które mogłyby im pomóc być w równowadze, a także w łatwym wracaniu do niej. Dlatego dzieci bardzo intensywnie przeżywają emocje np. kopią, krzyczą, biją itp. To, co może zrobić opiekun, to pomóc dziecku m.in. poprzez jasne zasady, zwiększanie przewidywalności w otoczeniu dziecka lub zastosowanie technik opartych o empatię.
Poznasz strategie nakierowane na rozwijanie regulacji emocji u dzieci rozwijających się typowo i o zaburzonym rozwoju
Zrozumiesz jak zmienia się ekspresja emocji od 3 do 6 roku życia i czym jest moc poczucia sprawczości, która przydaje się w trudniejszych momentach w życiu dziecka
Otrzymasz pakiet wskazówek do wprowadzenia od ręki – m.in. jak znaleźć skuteczne rozwiązanie w pracy z emocjami dziecka, w jaki sposób motywować dziecko do samodzielności, jak umiejętnie wzmacniać pozytywne zachowania i pomóc dziecku w wyrażaniu emocji?
Przeanalizujesz 15 przypadków z przejrzystym omówieniem poszczególnych etapów rozwoju z uwzględnieniem różnej kategorii wiekowej dzieci
Otrzymasz workbook zwiększający samopoznanie i rozwijający umiejętność zarządzania emocjami oraz arkusz rozwiązania trudnej sytuacji, dzięki któremu podsumujesz swoje działania
Wykorzystasz techniki oparte na najnowszych badaniach z zakresu psychologii rozwoju dziecka. Zobaczysz, jaki wpływ mają praktyki m.in. mindfulness, elementy pozytywnej dyscypliny czy wychowania bliskości w rozwoju umiejętności rozpoznawania i regulowania emocji oraz poprawy procesów edukacyjnych
Doktor nauk społecznych w dziedzinie psychologii, terapeuta behawioralny, pedagog. Wykładowca Uniwersytetu SWPS oraz Szkoły Psychoterapii Poznawczo-Behawioralnej SWPS.
Wykładowca na Wydziale Pedagogicznym Uniwersytetu Warszawskiego, konsultant dla rodziców i nauczycieli.
Psycholog kliniczny, pedagog, doświadczony wykładowca akademicki, certyfikowany coach i trener, autor publikacji edukacyjnych, właścicielka firmy dydaktyczno-szkoleniowej.